დიდაქტიკური თამაში
დიდაქტიკური თამაში სწავლების ერთ-ერთი მეთოდია. ფართოდ გამოიყენება მრავალფეროვანი დიდაქტიკური თამაშობები. სასწავლო ამოცანის შენიღბვის მეშვეობით ბავშვი წინასწარ განზრახვის გარეშე ეუფლება გარკვეული ოდენობის ცოდნას.
3 წლის ასაკში ბავშვს უნდა შეეძლოს საგნების ერთმანეთთან შედარება და განსხვავების პოვნა, ასევე საგნებისა და მასალების დასახელება. თქვენი დახმარება და უშუალო თამაშში მონაწილეობა ბავშვს მიეხმარება სახალისო მანიპულირების შესრულებასა და გარემო საგნებსა და მათ გრძნობად ნიშნებზე წარმოდგენების დაზუსტებაში. მაგალითად, “ფერადი კოლოფებით” თამაშისას ბავშვს უნდა შეეძლოს: ფერადი ბურთულების გადანაწილება შესატყვისი ფერის კოლოფებში, ფერის დასახელება (იხელმძღვანელოს ერთი ნიშნით); სხვადასხვა ფერისა და სიდიდის თაღებში ფერითა და სიდიდით შესატყვისი ფერის ბურთულების გაგორება (იხელმძღვანელოს ორი ნიშნით – ფერითა და სიდიდით).
“ფერადი დისკოებით თამაშის დროს ბავშვმა უნდა შეარჩიოს დისკოების ფერების (წითელი, ლურჯი, მწვანე) შესატყვისი ფერის რგოლები, დაასახელოს ისინი და განალაგოს დისკოზე. თქვენ მათი წარმოდგენები უნდა გაააქტიუროთ შეკითხვებით (მაგალითად: რით განსხვავდებიან ან ემსგავსებიან ერთმანეთს რგოლები და დისკოები? ფერით ერთნაირები, სიდიდით განსხვავებული”).
გრძნობადი ნიშნების მიხედვით სათამაშოების შედარებისას ბავშვმა უნდა აღნიშნოს მსგავსება-განსხვავება (მაგალითად: “ორივე ბაჭია თეთრია, ერთი დიდია, მეორე პატარა”. “ორივე ბურთი დიდია, ერთი წითელი ფერისაა, მეორე მწვანე”. “ორივე თოჯინა პატარაა, ერთს ყვითელი კაბა აცვია, მეორეს ლურჯი”).
თქვენი დახმარებით პატარამ არასწორად აწყობილ კოშკურში თანმიმდევრობით უნდა დაალაგოს რგოლები, მაგიდაზე დალაგებულ სათამაშოებში უნდა შეამჩნიოს და აღნიშნოს ცვლილება (საგნობრივ-დიდაქტიკური თამაში “რა შეიცვალა”).
ყოველი სახის დიდაქტიკური თამაში (საგნობრივი, სამაგიდო, ნაბეჭდი, სიტყვიერი და სხვ) არის მათემატიკის სწავლების ეფექტური საშუალება და მეთოდი. დიდაქტიკური თამაშობანი მნიშვნელოვნად სრულყოფენ ბავშვების სივრცეში ორიენტაციის უნარს.
მშობელმა, როგორც თამაშის უშუალო მონაწილემ ბავშვს უნდა შეუქმნას პირობები ლოტოებით თამაშისათვის, რომლის დროსაც უნდა იზრუნოს საგნებს სწორ დასახელებაზე, სიტყვათა მარაგის გამდიდრებაზე, ნაცნობი საგნების სწორად შერჩევასა და დაჯგუფებაზე, ნაწილებს შორის მიმართების დდგენასა და მთელი სურათის შედგენაზე. მაგალითად: საგნობრივი ლოტოებით თამაშისას ბავშვმა უნდა დაასახელოს სათამაშოები, საყოფაცხოვრებო საგნები (ავეჯი, ჭურჭელი, ტანსაცმელი, ხილი, ბოსტნეული და სხვ.). “წყვილი სურათებით” თამაშისას მან უნდა შეძლოს შეადაროს ნაცნობი ობიექტები ერთმანეთს და შეარჩიოს ზუსტად ერთნაირი წყვილები, მაგალითად, ორ წყვილზე (ოთხ კარტაკზე) მოცემულია თოჯინები - ერთ წყვილზე ლურჯი ფერის კაბით, მეორეზე ყვითელი ფერის. ბავშვმა უნდა შეარჩიოს კარტაკი, რომლებზედაც თოჯინებს ერთნაირი კაბები აცვიათ.
“დაჭრილი სურათებით” თამაშისას ბავშვმა უნდა დაამყაროს მიმართება 2-3 ნაწილად დაჭრილ ნაწილებს შორის და შეადგინოს მთელი სურათი. არასწორად შედგენილ სურათში (მაგალითად, (კურდღელი კატის თავით) მან უნდა შეამჩნიოს და შეასწოროს შეუსაბამობა.
4-5 წლის ასაკის ბავშვი უნდა ვავარჯიშოთ საგანთა თვისებების (ზომა, ფერი) სმენით, მხედველობით და შეხებით განსაზღვრაში. მისი გონებრივი უნარების განვითარებისათვის საჭიროა დიდაქტიკური შინაარსის, სიუჟეტური სათამაშოებით (ასაწყობი, ერთმანეთში ჩასაწყობი) თამაში, რომლის დროსაც უნდა გაითვალისწინოს ორი ნიშანი - ფერი და სიდიდე. მაგ, “კოშკურების” აგებისას ბავშვმა უნდა დაიცვას ფერისა და სიდიდის თანმიმდევრობა, დაამყაროს მათ შორის მიმართება (მაგალითად, სხვადასხვა ზომის თოჯინებს დაუდგას შესაბამისი სიდიდის თეფშები).
ბავშვი ხშირად უნდა ვათამაშოთ სხვადასხვა შინაარსის ლოტოებით, “წყვილი სურათებით”, “დაჭრილი სურათებით”, სხვადასხვა ფერისა და ფორმის დომინოებით და მოზაიკით მათი მეშვეობით ბავშვს ჩამოუყალიბდება თვალსაზრისი გრძნობად ნიშნებზე (ფერი, ფორმა, სივრცითი ნიშნები), რომელთა მიხედვითაც იგი ერთმანეთს შეადარებს საგნებს, დააჯგუფებს მათ ამ ნიშნების მიხედვით, რაც დაუზუსტებს წარმოდგენას საგნის სივრცით ნიშნებზე.
ლოტოებითა და “წყვილი სურათებით” თამაშის დროს ბავშვმა საგნის მთლიანი შინაარსიდან უნდა გამოყოს ნაწილობრივი შინაარსი (ფერი, ფორმა, ამ ნიშნების მიხედვით შეადაროს საგნები ერთმანეთს, შეარჩიოს ერთნაირები. მაგალითად, “წყვილი სურათებით” თამაშისას სივრცითი ნიშნების (დიდი-პატარა, მაღალი-დაბალი და სხვ) მიხედვით შეარჩიოს ერთნაირი წყვილები, აღნიშნოს - რითი ჰგვანან ისინი ერთმანეთს.
დაჭრილი სურათებით თამაშის დროს ბავშვმა ძიძის დახმარებით უნდა დაამყაროს მიმართება 4 ან 6 ნაწილად დაჭრილი სურათების ნაწილებს შორის და შეადგინოს მთელი სურათი (საგნობრივი და სიუჟეტური).
დიდაქტიკური თამაშის თითქმის ყოველდღიური გამოყენება მიეხმარება ბავშვს: საყოფაცხოვრებო საგნების დასახელებაში, მათი დაჯგუფების და დანიშნულების აღნიშვნაში (ჭურჭლიდან ვსვამთ, საჭმელს ვამზადებთ და სხვ.), საგნობრივ-დიდაქტიკური თამაშები (“იპოვე ასეთი”, “რა ჩავიფიქრეთ”) კი - გრძნობადი ნიშნებისა (ფერი, ფორმაა, სივრცითი ნიშნები) და სივრცითი მიმართების აღნიშვნაში, დაკვირვებულობის, მეხსიერების, აზროვნების გავარჯიშებაში, ასევე სიტყვათა მარაგის გამდიდრებაში და წარმოდგენების (“რას ვაკეთებთ ამ საგნით”) დაზუსტებაში.
5-6 წლის ასაკის ბავშვს შეიძლება შესთავაზოთ დიდაქტიკური თამაშები - სამაგიდო, დიდაქტიკური შინაარსის სათამაშოებით (ფერის, ფორმის, საყოფაცხოვრებო, ზოოლოგიური, ბოტანიკური და სხვა შინაარსის ლოტოები, “წყვილის სურათები” და სხვ.), რაც დაეხმარება მათ ნიშნების გამოყოფასა და მათ დასახელებასა და ერთმანეთთან შედარებაში, საერთო და განმასხვავებელი ნიშნების შემჩნევასა და მათ სიტყვიერ აღნიშვნაში, ასევე სივრცით მიმართებებში ორიენტირებაში, საგნებისა და სხვა ობიექტების (ხილი სსათამაშოები, ტანსაცმელი) კლასიფიკაცია-დაჯგუფებაში გარკვეული კატეგორიების მიხედვით (საყოფაცხოვრებო, ბოტანიკური, ზოოლოგიური ლოტოები).
ამ ასაკის ბავშვს უნდა გამოუმუშავდეს ვერბალური ინფორმაციისადმი აქტიური დამოკიდებულება, მისი გააზრება და შესატყვისად მოქმედება. ასევე უნდა ფლობდეს თამაშის წესებს და ზუსტად იცავდეს მათ. მნიშვნელოვანია თამაშის დროს დახმარებაც (ახსნა, რჩევა, ჩვენება).
ამ უნარების გასავითარებლად საუკეთესო საშუალებაა დიდაქტიკური თამაშებით სარგებლობა.
